طرح نگهداشت و افزایش تولید مناطق نفت خیز جنوب
طرح نگهداشت و افزایش تولید به عنوان بزرگترین طرح توسعه ای بعد از انقلاب مناطق نفت خیز جنوب است که در پهنه ۵ استان جنوب غرب کشور در دست اجراست و وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران نیز اولویت ویژه ای برای آن قرار داده اند. هدف نخست این طرح افزایش ۳۴۱ هزار بشکه ای تولید نفت است که با توسعه ۲۸ مخزن با استفاده از توان پیمانکاران داخلی و نظارت مستمر کارشناسان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب محقق می شود. حمایت از ساخت داخل با الزام پیمانکاران به استفاده از تجهیزات داخلی و توسعه عمران و آبادانی مناطق پیرامونی با اختصاص ۴ درصد از اعتبار طرح به مسئولیت های اجتماعی از دیگر اهداف این طرح است.
این طرح به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری، به عنوان بزرگترین طرح توسعه میادین در مناطق نفتخیز جنوب بعد از انقلاب اسلامی محسوب می‌شود و مشتمل بر ۲۷ بسته قراردادی با برآورد سرمایه گذاری بالغ بر ۴.۳ مییلیارد دلار است که با اتکا به توانمندی شرکت‌های داخلی در دست اجرا می باشد.
اجرای این طرح ملی موجب ارتقاء و توانمندسازی شركت‌های پیمانكاری داخلی، ایجاد اشتغال به ویژه در مناطقی که این پروژه‌ها اجرا می شوند، تقویت ساخت داخل و انجام مسئولیت‌های اجتماعی و عمران و آبادانی محیط پیرامونی پروژه ها خواهد شد.
اهداف اجرای طرح نگهداشت و افزایش تولید
دستیابی به اهداف ترسیم شده در راستای ماموریت و چشم انداز وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران، افزایش صیانتی ظرفیت تولید شركت ملی مناطق نفتخیز جنوب، مدیریت بهینه هزینه‌های تولید با بكارگیری فناوری‌های مناسب و پیشرفته و همچنین نوسازی و بازسازی تاسیسات موجود، استفاده از تكنولوژی‌های چاه محور جهت بالابردن دبی چاه‌ها استفاده از تكنولوژی‌های تاسیسات محور جهت بهینه‌سازی و افزایش ظرفیت تولید و فرآورش نفت و گاز از اهداف این طرح ملی است.
حوزه عملیات، گستره اجرا و ویژگی های طرح
طرح توسعه ۲۸ مخزن در محدوده جغرافیایی استان‌های خوزستان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و ایلام اجرا شده، که بیشترین حجم کاری در استان خوزستان می باشد. الزام به استفاده از کالاهای ساخت داخل، اختصاص ۴ درصد از مبلغ طرح برای مسئولیت های اجتماعی، استفاده از نیروهای بومی و ملاحظات زیست محیطی از جمله ویژگی های این طرح است.
وضعیت ۲۷ بسته قراردادی طرح
از ۲۷ بسته قراردادی این طرح تا كنون وضعیت ۱۹ بسته مشخص شده است. بر این اساس پیمانکاران ۶ بسته قراردادی شامل منصوری آسماری، رامشیر، گچساران خامی، لالی آسماری، کبود و نرگسی مشخص شده و عملیات اجرایی آنها از ابتدای سال ۱۳۹۸ در جریان است. پیمانکاران ۱۱ بسته قراردادی شامل اهواز ۱۴، مارون ۳، ۶، ۱۴ و ۲۵، رامین، منصور آباد، سیاهمکان، زیلایی، چلینگر، گرنگان و بالارود در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ مشخص شده و كار خود را آغاز كرده اند.
برای ۲ بسته شامل اهواز ۲۳۵ و پازنان نیز یک شرکت و یک کنسرسیوم آمادگی خود را برای اجرا و تامین منابع مالی مورد نیاز طرح اعلام داشته اند که بر اساس مقررات و پس از صدور مجوز از مراجع ذیصلاح واگذاری بسته های قراردادی انجام خواهد شد.
فرآیند مناقصه ۶ بسته شامل سولابدر، بینک، گلخاری، بی‌بی‌حکیمه، گچساران۳۴ و لالی بنگستان نیز در دست اجراست. مناقصه بسته گچساران۱۲ نیز به زودی آغاز شده و فرآیند گرفتن مصوبه شورای اقتصاد مربوط به بسته "قلعه نار" هم در حال طی شدن است.
تولیدی شدن نخستین چاه طرح توسعه ۲۸ مخزن
چاه شماره ۶ میدان کبود در مخزن بنگستان به عنوان نخستین حلقه چاه حفاری‌شده در طرح نگهداشت و افزایش توان تولید در فروردین ماه سال ۱۳۹۹ تولیدی شده است. این چاه طبق زمانبندی مشخص‌شده، ۲۰ فروردین ماه امسال با دبی تقریبی بیش از ۱۰۰۰ بشکه در روز در مخزن بنگستان به تولید رسید.
دستاوردهای حاصل از حفاری موفق چاه شماره ۶ میدان کبود، شامل کسب حداکثری اطلاعات جدید از گستره و ابعاد مخزنی و بررسی ظرفیت تولید سازند ایلام مخزن بنگستان میدان کبود، رعایت الزامات زیست‌محیطی و مدیریت پسماند و انتقال تجربیات و دانش شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به بدنه بخش خصوصی صنعت نفت است.
ویژگی های فنی طرح توسعه ۲۸ مخزن
در طرح توسعه ۲۸ مخزن انجام ۱۲۴ پروژه سطح الارضی، حفاری ۲۲۸ حلقه چاه جدید، تعمیر ۱۴۳ حلقه چاه و انجام ۶۵۱ عملیات انگیزشی بر روی چاه ها پیش بینی شده است.
با اجرایی شدن این طرح، ۸۰ دکل حفاری شامل ۶۰ دکل توسعه ای و ۲۰ دکل تعمیراتی در مناطق نفت خیز جنوب شروع به کار می کنند.
همچنین ۱۰۰ پروژه سطح الارضی شامل ساخت خطوط انتقال نفت و ایستگاه های پمپاژ با اعتبار حدود ۲۳۰ میلیون دلار اجرا می شود. در زمینه تجهیزات واحد های گاز و گاز مایع که حدود ۱۵۰ میلیون ارزش گذاری شده است، قرار است ایستگاه جمع آوری گاز به ارزش ۶۵۰ میلیون دلار احداث و تعمیرات ضروری تاسیسات به ارزش ۳۲۰ میلیون دلار انجام شود.
از ویژگی های مهم این طرح جمع آوری گازهای همراه نفت و کاهش تبعات زیست محیطی است. علاوه بر این ۱۵ درصد از هزینه های حفاری به جمع آوری پسماند حفاری (Zero Discharge) با صرف هزینه چند صد میلیون دلاری اختصاص می یابد.
روش اجرا و تامین مالی طرح توسعه ۲۸ مخزن
طبق مصوبه شورای اقتصاد، شرکت ملی نفت ایران به روش EPC/EPD حسب مورد همراه با تأمین مالی با پیمانکاران/ سرمایه گذاران بر اساس قوانین و مقررات حاکم بر معاملات شرکت ملی نفت ایران به منظور اجرای پروژه های طرح، قرارداد منعقد می نماید. اعتبار مورد نیاز برای این طرح حدود ۴.۳ میلیارد دلار تخمین زده می شود که این حجم سرمایه گذاری در ایجاد فرصت های شغلی و بهبود فضای کسب و کار تاثیر بسزایی دارد.
عمل به مسئولیت های اجتماعی در طرح
در این طرح برای اولین بار جهت انجام مسئولیت های اجتماعی درصدی معین تعریف شده است. طبق ماده ۷ مصوبه شورای اقتصاد معادل ۴ درصد از کل ارقام پرداخت به پیمانکاران توسط شرکت ملی نفت ایران پس از مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه و حسب مورد و متناسباً، باید صرف اجرای پروژه مسئولیت اجتماعی شود. پروژه عام المنفعه در راستای کمک به احداث و بهسازی مدارس، شبکه های آبرسانی، برقرسانی، گازرسانی، خانه‌های بهداشت روستایی، بهسازی راه‌های روستایی، فاضلاب شهرها و روستاها، کمک به احداث و تجهیز آموزشگاه های فنی حرفه ای، احداث و تجهیز مراکز ورزشی و زیرساخت های تعاونی‌های اشتغال محور بوده و در روستاها و شهرهای محل اجرای هر پروژه یاد شده با تصویب شورای برنامه‌ریزی استان اجرا خواهد شد.
حمایت از ساخت داخل و کالای ایرانی
در این طرح الزامی است که کلیه کالاهای بومی سازی شده و ساخت داخل مورد استفاده قرار گیرند. لذا در هشتاد و چهار قلم اصلی کالاها در بخش تحت الارض و سطح الارض استفاده از کالاهای خارجی منع شده و در عمده کالاها، پیمانکاران تنها مجاز به استفاده از سازندگان داخلی می باشند. همچنین در طراحی و تعریف پروژه‌ها سعی شده كالاهایی كه در انحصار كشورهای خارجی میباشند كمتر استفاده شده و كالای مشابه با كاربری یكسان در طراحی ها گنجانده شود.
اشتغال بومی و پیمانکاران بومی
در جهت حمایت از اشتغال بومی، پیمانکاران اصلی و فرعی موظفند نیروهای مورد نیاز پروژه را از شهرها، روستاها و یا استان محل اجرای پروژه به کار گیرند. تاکنون در چند پروژه ابتدایی شروع شده تعداد ۱۱۰۰ نفر به طور مستقیم مشغول به کار شده اند که بیش از ۸۵ درصد این افراد نیروی بومی شهرها و روستاهای محل اجرای پروژه ها هستند و اکثریت قریب به اتفاق پیمانکاران فرعی در بخش اجرا نیز بومی می باشند.
افزایش توان تولید همگام با اجرای طرح توسعه ۲۸ مخزن
شایان ذکر است همسو با طرح توسعه ۲۸ مخزن، تلاش برای استمرار تولید در مناطق نفت خیز جنوب به صورت شبانه روزی در جریان بوده و مقایسه توان تولید رسمی و ثبت شده مناطق نفت خیز جنوب از فروردین ۱۳۹۸ تا فروردین ۱۳۹۹ نشان می دهد که توان تولید در شرایط بسیار سخت تحریم، کاهش شدید بودجه ها همچنین بحران های سیل و شیوع ویروس كرونا نه تنها کاهش نیافته بلکه ضمن تثبیت توان تولید، به میزان ۱۰.۸ هزار بشکه در روز افزایش یافته است.
پیشینه طرح توسعه ۲۸ مخزن
در خلال سال های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ که بحث قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC (Iranian Petroleum Contract) به طور جدی مطرح شد پیشنهاداتی از طرف شرکت ملی مناطق نفت خیز مطرح شد و طی تعاملاتی که بین شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت انجام شد مصوبه‌ای در سال ۱۳۹۵توسط هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران صادر شد که در آن مصوبه به شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب به اجازه می‌داد در کنار مدل IPC، مدل قراردادی مناسب میادین در حال تولید و متناسب توانمندی های موجود داخلی در دو بخش: الف-میدان محور: شامل توسعه میادین، اجرای طرح‌های بهبود و یا ازدیاد برداشت و ب-عملیات محور(JOB BASED): شامل عملیات حفاری، چاه محور و یا تاسیسات سطح الارضی ارایه کند و با شركت های صاحب صلاحیت وارد مذاكره شود. در راستای اجرا كردن این مصوبه فعالیت های گسترده ای در شركت ملی مناطق نفت خیز جنوب در بخش های فنی، حقوقی و قراردادی انجام شد و پیشرفت های خوبی هم در مذاكرات میدان محور و هم در تهیه بسته های سرمایه گذاری عملیات محور انجام شد. پس از ارایه نتایج فعالیت ها به شرکت ملی نفت ایران، بسته ای کاری مورد تایید قرار داد و مقرر شد شرح كار بسته های ارائه شده در بخش عملیت محور تهیه شود که در واقع این بسته ها و برآوردها پایه طرح نگهداشت و افزایش تولید موسوم به ۲۸ مخزن گردید. طبق استراتژی که توسط شرکت ملی نفت اتخاذ شد در جهت حمایت از شرکت‌های داخلی این طرح به طور ویژه جهت شرکت های ایرانی در نظر گرفته شد و شرکت های خارجی به صورت محدود و تنها در صورت تامین مالی امکان ورود پیدا می کنند.